Σε κάθε προεκλογική περίοδο δεχόμαστε έναν καταιγισμό σύντομων μηνυμάτων και μηνυμάτων πολυμέσων (SMS/MMS) από πολιτικά κόμματα και μεμονωμένους υποψηφίους, που έχουν ως σκοπό να επηρεάσουν την πολιτική κρίση και ψήφο μας. Καθώς στις περισσότερες περιπτώσεις δεν έχουμε δώσει τη
συγκατάθεσή μας για κάτι τέτοιο, ούτε έχουμε παραχωρήσει σε τρίτους τον αριθμό κινητής μας τηλεφωνίας για τέτοιους σκοπούς, εύλογα απορούμε αν τέτοιες πρακτικές όχλησης των ψηφοφόρων είναι νόμιμες.
Η πολιτική επικοινωνία μέσω SMS δεν είναι απαγορευμένη, εντούτοις υπόκειται σε προϋποθέσεις νομιμότητας, οι οποίες σε γενικές γραμμές δεν τηρούνται. Σε τέτοιες περιπτώσεις η ισχύουσα νομοθεσία προβλέπει μία σειρά από δικαιώματα και μέσα για την προστασία μας.
Ορισμοί
Η αποστολή της πολιτικής επικοινωνίας προϋποθέτει την συλλογή και επεξεργασία προσωπικών μας δεδομένων. Ως δεδομένο προσωπικού χαρακτήρα αποτελεί κάθε πληροφορία που αναφέρεται σε κάποιο φυσικό πρόσωπο, του οποίου η ταυτότητα είναι γνωστή ή μπορεί να εξακριβωθεί. Τέτοιο προσωπικό δεδομένο αποτελεί το κινητό μας τηλέφωνο (άρθρο 2α και γ Ν. 2472/1997). Τα δε πολιτικά φρονήματα αποτελούν ευαίσθητο προσωπικό δεδομένο, που χαίρει αυξημένης προστασίας.
Ως μη ζητηθείσα ηλεκτρονική επικοινωνία σύντομων γραπτών μηνυμάτων και μηνυμάτων πολυμέσων (SMS/MMS) ορίζεται στον νόμο η πραγματοποίηση μη ζητηθεισών επικοινωνιών μέσω των παραπάνω μέσων ηλεκτρονικής επικοινωνίας, με ή χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση, για σκοπούς απευθείας εμπορικής προώθησης προϊόντων ή υπηρεσιών και για κάθε είδους διαφημιστικούς σκοπούς δίχως ο συνδρομητής να έχει συγκατατεθεί εκ των προτέρων ρητώς (άρθρο 11 § 1 Ν. 3471/2006).
Η πολιτική επικοινωνία μέσω SMS/MMS από κόμματα και υποψηφίους ή τους εντολοδόχους τους θεωρείται κατ’ αναλογία ότι διεξάγεται για διαφημιστικούς σκοπούς και, συνεπώς, υπόκειται στις ρυθμίσεις της μη ζητηθείσας ηλεκτρονικής επικοινωνίας (σκέψη υπ’ αρ. 30 Οδηγίας 95/46/ΕΚ, γνώμη υπ’ αρ. 5/2004 του Art. 29 Working Party).
Ειδικότερα, πολιτική είναι η επικοινωνία που πραγματοποιείται για την προώθηση πολιτικών ιδεών, προγραμμάτων δράσης ή άλλων δραστηριοτήτων με σκοπό την υποστήριξή πολιτικών κομμάτων ή προσώπων και τη διαμόρφωση πολιτικής συμπεριφοράς. Η μορφή της προώθησης δύναται να ποικίλει, όπως, μεταξύ άλλων, με την άμεση παρουσίαση των πολιτικών ιδεών ή τη συμπερίληψή τους σε ενημερωτικό δελτίο, την πρόσκληση ανάγνωσής τους σε ιστοσελίδα ή την πρόσκληση συμμετοχής σε κάποια δραστηριότητα (άρθρο 1 § 1 της υπ ‘αρ. 1/2010 Οδηγίας της ΑΠΔΠΧ).
Το Νομικό Πλαίσιο
Σε συνταγματικό επίπεδο οι κανόνες που διέπουν την πολιτική επικοινωνία μέσω SMS/MMS πρέπει να αναζητηθούν κατά κύριο λόγο στο άρθρο 9Α Σ, το οποίο κατοχυρώνει το δικαίωμα των πολιτών στην προστασία των προσωπικών τους δεδομένων, και δευτερευόντως στο άρθρο 29 § 1 Σ, που θεμελιώνει το αρνητικό δικαίωμα κάθε πολίτη να μη συμμετέχει σε πολιτικό κόμμα. Σε επίπεδο τυπικού νόμου σχετικοί είναι οι νόμοι 2472/1997 και 3471/2006, που, μεταξύ άλλων, συνιστούν το εγχώριο νομικό πλαίσιο για την προστασία των προσωπικών δεδομένων. Επιπρόσθετα, η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα (ΑΠΔΠΧ) έχει εκδώσει σχετική Οδηγία για το θέμα, με την οποία ερμηνεύει πρωτογενώς το προαναφερόμενο νομικό πλαίσιο, και, συγκεκριμένα, την υπ’ αρ. 1/2010 Οδηγία για την «επεξεργασία προσωπικών δεδομένων προς το σκοπό της πολιτικής επικοινωνίας» (στο εξής η «Οδηγία»).
Το Νόμιμο ή μη της μη Ζητηθείσας Πολιτικής Επικοινωνίας μέσω SMS/MMS
Όπως αναφέρεται στην Οδηγία της ΑΠΔΠΧ «η πολιτική επικοινωνία είναι θεμελιώδες μέσο για τη λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος». Η αποστολή λοιπόν από πολιτικά κόμματα καθώς και μεμονωμένους κατόχους ή υποψηφίους αιρετών θέσεων ηλεκτρονικών επικοινωνιών πολιτικού χαρακτήρα μέσω σύντομων μηνυμάτων (SMS/MMS) προς τους πολίτες κατ’ αρχήν επιτρέπεται. Εντούτοις, η ελευθερία της πολιτικής επικοινωνίας μέσω SMS δεν είναι απεριόριστη αλλά υπόκειται σε προϋποθέσεις και περιορισμούς για λόγους προστασίας των ατομικών δικαιωμάτων των πολιτών και συγκεκριμένα για την προστασία του συνταγματικού δικαιώματος κάθε πολίτη στην προστασία των προσωπικών του δεδομένων (9Α Σ).
Έτσι, η πολιτική επικοινωνία μέσω SMS/MMS επιτρέπεται, εφόσον ο λήπτης του SMS έχει δώσει τη συγκατάθεσή του για τη λήψη της. Η συγκατάθεση αυτή πρέπει να είναι ελεύθερη, ειδική και ρητή και να δίδεται εγγράφως ή με ηλεκτρονικά μέσα. Ειδική είναι η συγκατάθεση, αν ο λήπτης έχει προηγουμένως ενημερωθεί (α) για τον σκοπό της πολιτικής επικοινωνίας για τον οποίο παραχωρεί τα προσωπικά του δεδομένα, (β) για το είδος των προσωπικών του δεδομένων που θα αποτελέσουν αντικείμενο επεξεργασίας, (γ) για τους αποδέκτες των δεδομένων (λ.χ. διαφημιστικές εταιρείες), στους οποίους τυχόν θα αποσταλούν τα δεδομένα, καθώς και (δ) για την ταυτότητα του υπευθύνου επεξεργασίας (άρθρα 2 ια΄ και 11 Ν. 2472/1997, άρθρο 2 § 4 της Οδηγίας). Ο λήπτης θα πρέπει να έχει την δυνατότητα να ανακαλεί οποτεδήποτε, χωρίς αναδρομική ισχύ, και με τρόπο πρόσφορο και απλό τη συγκατάθεσή του (άρθρο 2 § 3 της Οδηγίας).
Πιο αυστηρές είναι οι προϋποθέσεις νομιμότητας, όταν η πολιτική επικοινωνία μέσω SMS/MMS δεν έχει ζητηθεί από τον αποδέκτη της. Συγκεκριμένα, η τελευταία επιτρέπεται χωρίς τη συγκατάθεση του αποδέκτη (σύστημα opt – out), αποκλειστικά και μόνο εφόσον συντρέχουν σωρευτικά οι ακόλουθες προϋποθέσεις: (i) τα στοιχεία επικοινωνίας έχουν αποκτηθεί νομίμως στο πλαίσιο προηγούμενης επαφής με τον αποδέκτη, και (ii) ο αποστολέας οφείλει να παρέχει στον αποδέκτη τη δυνατότητα να ασκεί το δικαίωμα αντίρρησης με τρόπο εύκολο και σαφή, και αυτό σε κάθε μήνυμα (άρθρα 5 § 2 ε΄, 13 § 1 και 3, 19 § 4 δ΄ Ν. 2472/1997 σε συνδυασμό με άρθρο 11 παρ. 3 ν. 3471/2006, άρθρο 4 § 5 της Οδηγίας). Κατά την προηγούμενη επαφή με τον αποδέκτη και, ενώ προβαίνει στη συλλογή των προσωπικών του δεδομένων, το πολιτικό κόμμα ή ο υποψήφιος οφείλει να ενημερώνει με τρόπο πρόσφορο και σαφή τον αποδέκτη για (α) την ταυτότητά του και την ταυτότητα του τυχόν εκπροσώπου του, (β) ότι σκοπός της επεξεργασίας είναι μεταξύ άλλων η πολιτική επικοινωνία, (γ) τους αποδέκτες ή τις κατηγορίες αποδεκτών των δεδομένων, (δ) την ύπαρξη του δικαιώματος πρόσβασης (άρθρο 11 § 1 Ν. 2472/1997).
Σε κάθε περίπτωση το πολιτικό κόμμα ή ο υποψήφιος, που προτίθεται να προχωρήσει σε συλλογή και επεξεργασία αριθμών κινητής τηλεφωνίας πολιτών για την αποστολή πολιτικής επικοινωνίας μέσω SMS, οφείλει προηγουμένως να γνωστοποιήσει την τήρηση σχετικού αρχείου δεδομένων στην ΑΠΔΠΧ (άρθρο 6 Ν. 2472/1997). Από την υποχρέωση αυτή εξαιρούνται τα πολιτικά κόμματα για το αρχείο δεδομένων των μελών τους, εφόσον όμως έχουν λάβει σχετική συγκατάθεση αυτών (άρθρο 7Α § 1γ Ν. 2472/1997). Επίσης, εφόσον πρόκειται να επεξεργασθεί ευαίσθητα δεδομένα, να λαμβάνει άδεια από την ΑΠΔΠΧ (άρθρο 7 § 2α Ν. 2472/1997). Οφείλει, επιπλέον, να λαμβάνει όλα τα απαραίτητα μέτρα για την ασφάλεια των δεδομένων (άρθρο 10 Ν. 2472/1997).
Έννομη Προστασία
Κάθε αποδέκτης πολιτικής επικοινωνίας μέσω SMS έχει τα εξής μέσα έννομης προστασίας :
- Άσκηση προς τον αποστολέα του δικαιώματος πρόσβασης για τα δεδομένα που αποτελούν ή αποτέλεσαν αντικείμενο επεξεργασίας. Το δικαίωμα πρόσβασης ασκείται εγγράφως. Ο αποστολέας έχει την υποχρέωση να απαντήσει εγγράφως μέσα σε αποκλειστική προθεσμία δεκαπέντε (15) ημερών. Εάν δεν απαντήσει εμπροθέσμως ή η απάντησή του δεν είναι ικανοποιητική, ο αποδέκτης της πολιτικής επικοινωνίας έχει δικαίωμα να προσφύγει στην ΑΠΔΠΧ (άρθρο 12 Ν. 2472/1997).
- Αίτηση προς τον αποστολέα για την ανάκληση της συγκατάθεσης, αν τέτοια έχει στο παρελθόν δοθεί.
- Άσκηση του δικαιώματος αντίρρησης προς τον αποστολέα. Το δικαίωμα αντίρρησης ασκείται εγγράφως και πρέπει να περιέχει αίτημα για συγκεκριμένη ενέργεια, όπως διόρθωση, προσωρινή μη χρησιμοποίηση, δέσμευση, μη διαβίβαση ή διαγραφή. Ο αποστολέας έχει την υποχρέωση να απαντήσει εγγράφως επί των αντιρρήσεων μέσα σε αποκλειστική προθεσμία δεκαπέντε (15) ημερών. Εάν δεν απαντήσει εμπροθέσμως ή η απάντησή του δεν είναι ικανοποιητική, ο αποδέκτης της πολιτικής επικοινωνίας έχει δικαίωμα να προσφύγει στην ΑΠΔΠΧ (άρθρο 13 Ν. 2472/1997).
- Προσφυγή στην ΑΠΔΠΧ με αίτημα την επιβολή προστίμου προς το πολιτικό κόμμα ή τον υποψήφιο εξαιτίας παράβασης του δικαίου προστασίας προσωπικών δεδομένων.
- Σε περίπτωση που ο αποδέκτης έχει υποστεί οικονομική ζημία ή/και ηθική βλάβη, άσκηση αγωγής αποζημίωσης στα αρμόδια δικαστήρια.
- Σε περίπτωση που το πολιτικό κόμμα ή ο υποψήφιος δεν έχει τηρήσει την υποχρέωση γνωστοποίησης αρχείου στην ΑΠΔΠΧ, κατάθεση μήνυσης για την τιμωρία του με ποινή φυλάκισης μέχρι τρία έτη και πρόστιμο από 3.000 ως 15.000 € (άρθρο 22 § 1 Ν.2472/1997).
Αν λάβετε πολιτική επικοινωνία μέσω SMS/MMS από πολιτικό κόμμα ή υποψήφιο, με τα οποία δεν είχατε επαφή στο παρελθόν, μπορείτε να τους αποστείλετε γραπτό αίτημα πρόσβασης/διαγραφής και κατόπιν 15 ημερών να προσφύγετε στην ΑΠΔΠΧ. Αν έχετε υποστεί ηθική βλάβη λόγω διατάραξης της προσωπικής σας ηρεμίας (λχ. εξαιτίας συνεχούς αποστολής SMS), μπορείτε να καταθέσετε και αγωγή αποζημίωσης στα αρμόδια πολιτικά δικαστήρια.
Υπόδειγμα Γραπτής Αίτησης Αποδέκτης Πολιτικής Επικοινωνίας μέσω SMS/MMS για Ενημέρωση / Διαγραφή Προσωπικών Δεδομένων (.odt | .doc)
Περισσότερα
.jpg)
